EPUB to jeden z wielu formatów, który pozwala na odczytywanie książki w postaci cyfrowej przy użyciu komputerów i urządzeń przenośnych. W takim razie dlaczego w ogóle powinniśmy się nim interesować? Przecież jest wiele innych formatów, które pozwalają na zapisanie tekstu – TXT, HTML, DOCX, PDF itd. Książki można też zapisać w postaci formatów dedykowanych osobom niepełnosprawnym takich jak DAISY lub w postaci plików dźwiękowych (audiobooków).
Jakie warunki powinna spełniać książka elektroniczna? Jaka powinna być, aby była dostępna dla wszystkich? Spróbuję odpowiedzieć na te pytania skupiając się przede wszystkim na dostępności książek elektronicznych.
Książki audio, w postaci plików dźwiękowych, to przede wszystkim najwyższa jakość głosu, który ją odczytuje. Profesjonalna dykcja, głos i artyzm lektora lub lektorki. Książka taka, podobnie jak książka w postaci graficznych obrazów stron (z natury niedostępnych), w zasadzie nie daje żadnych możliwości nawigacyjnych – możemy tylko przemieszczać się pomiędzy jej stronami. Potrzebujemy zatem efektywnych narzędzi nawigacyjnych.
Najprostszym sposobem zapisu książki elektronicznej jest format tekstowy (TXT). Książki zapisane w tym formacie można odczytywać w zasadzie na dowolnym urządzeniu, wzrokiem czy mową syntetyczną. Ich wadą są ograniczone możliwości nawigacji i kształtowania wyglądu książki. Książki w formacie TXT nie zawierają wyróżnień (w postaci pogrubień, pochyleń czy podkreśleń), nie mają spisu treści, nie mogą zawierać odnośników do zdjęć czy rysunków. Jedynymi sposobami nawigacji są przemieszczanie się od strony do strony i wyszukiwanie frazy. Urządzenia elektroniczne służące do czytania e-booków pozwalają na zmienianie wielkości czy kształtu czcionki całej zawartości w tym formacie. W przypadku formatu TXT problemem może też być wyświetlanie znaków specjalnych i narodowych.
Książki zapisane w formatach DOC(X) czy HTML likwidują tak oczywiste wady książek tekstowych jak brak możliwości kształtowania wyglądu tekstu, dodawania elementów graficznych czy aktywnych odnośników do miejsc w książce. Formaty te pozwalają zamieszczać w tekście tabele, wykresy, zdjęcia, zapis matematyczny, zmieniać wielkość/kształt czcionki itp.
Format EPUB i inne formaty przeznaczone specjalnie dla e-booków dają nam ogromne możliwości nawigacji w obrębie zawartości. Elektroniczny spis treści pozwala nam przenieść się do dowolnego rozdziału książki jednym kliknięciem myszki albo dotknięciem palca, funkcja wyszukiwania umożliwia odnalezienia dowolnej frazy w treści, linki pozwalają na przechodzenie do przypisów, haseł zamieszczonych w słowniczku na końcu czy przypisów i łatwy powrót do treści. Format jest otwarty, co oznacza, że technologia wspomagająca np. osoby niewidome będzie miała dostęp do wszystkich treści zawartych w książce. Przykładowo w standardzie EPUB 3 wszystkie treści tekstowe są zapisane w formacie HTML5, treści matematyczne w MathML, elementy graficzne mogą być zapisane w postaci skalowalnej grafiki wektorowej SVG itd. Twórcy standardu EPUB pomyśleli też o wydawcach i autorach książek i zawarli w nim funkcję DRM, która ma zapobiegać nieautoryzowanemu kopiowaniu książek.
Niepełnosprawni Czytelnicy książek natrafią jednak na problem dostępności czytników tego formatu w urządzeniach przenośnych albo na komputerach. Najbardziej odczują to niewidomi i słabowidzący. Stopień dostępności e-booków w formacie EPUB zależy też od rodzaju treści, którą zawierają, i od czytnika, przy użyciu którego są odczytywane. Największe problemy będą występowały z odczytem treści matematycznych. Problemowi dostępności czytników poświęcę kilka następnych artykułów.
Format EPUB jest otwarty i oparty na standardach, które mają już określone zasady dostępności – HTML5, WCAG i (WAI-ARIA). Dzięki temu możliwe jest szybkie opracowanie lub rozwinięcie technologii wspomagających, które pozwolą wszystkim czytelnikom mieć pełen dostęp do e-booków w tym formacie. Mam nadzieję, że format EPUB zdominuje w przyszłości rynek książek elektronicznych.