Przyczyn prowadzących do znacznego osłabienia widzenia lub całkowitego braku wzroku jest wiele. Niekiedy trudno jest jednoznacznie i z całkowitą pewnością określić czynnik, który doprowadził do uszkodzenia wzroku. Można jednak wyodrębnić pewne grupy czynników:
Czynniki genetyczne
Można domniemywać, iż jeśli wady lub schorzenia wzroku pojawiały się w pokoleniach wcześniejszych, to przyczyna uszkodzenia wzroku uwarunkowana jest genetycznie i przekazuje się ją przez dziedziczenie. Schorzeniem dziedzicznym jest np. ALBINIZM (bielactwo). Zdarza się, że w oczach, a czasami również we włosach i/lub skórze brak jest barwnika. Bardzo jasna tęczówka przepuszcza światło powodując silny światłowstręt. Osoba z albinizmem ma zazwyczaj dużą wadę wzroku, obniżoną ostrość widzenia, znaczną wrażliwość na światło, a często oczopląs.
Wady wrodzone
Wady wrodzone analizatora wzrokowego spowodowane są najczęściej chorobą płodu lub matki w czasie ciąży. Do najbardziej niebezpiecznych chorób prowadzących do uszkodzenia lub znacznego osłabienia wzroku zaliczyć należy wszystkie choroby z objawem wysokiej gorączki, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży oraz zakażenia wewnątrzmaciczne: różyczka, cytomegalia, toksoplazmoza, itp.
Uszkodzenia okołoporodowe
Poród, wraz z jego terminem, czasem trwania i przebiegiem, jest sprawą niezwykle ważną. Porody przedwczesne niosą ze sobą ryzyko nieprawidłowego wykształcenia się układów organizmu (nerwowego, krwionośnego, itp.), obniżają odporność organizmu, a także ujemnie wpływają na prawidłowe wykształcenie się narządów poszczególnych zmysłów. Wszelkie komplikacje w trakcie trwania porodu, w tym niedotlenienia niosą ze sobą ryzyko uszkodzeń organicznych dziecka.
Jednym z najczęściej występujących schorzeń jest Retinopatia wcześniaków (ROP). Dotyczy przedwcześnie urodzonych noworodków z niską masą urodzeniową, poddawanych leczeniu wysokim stężeniem tlenu w inkubatorach ROP stwierdza się u 5,8% dzieci urodzonych przedwcześnie. Występuje znacznie częściej u dzieci z niską masą urodzeniową (poniżej 1500g) i urodzonych poniżej 32 tygodnia ciąży. U 0.9% pomimo leczenia dochodzi do rozwoju zmian w siatkówce, które powodują obuoczną ślepotę dziecka. Retinopatia wcześniaków jest schorzeniem polegającym na zaburzeniu prawidłowego rozwoju naczyń siatkówki co prowadzi do powstania proliferacji włóknisto-naczyniowej w siatkówce i w ciele szklistym.
Choroby oczu
Choroby oka: jaskra, zaćma, jaglica, nowotwory oka, a w szczególności, np.: siatkówczak, mięsak, czerniak i inne, późno wykryte mogą prowadzić do ślepoty.
Choroby układowe
Każda infekcja krwi lub układu krążenia, taka jak anemia, białaczka bądź cukrzyca, może powodować krwotoki z naczyń krwionośnych naczyniówki. Powtarzające się wylewy krwi do ciała szklistego powodują nagłe, znaczne pogorszenie widzenia. W przypadku cukrzycy może dojść do zaawansowanej postaci retinopatii cukrzycowej – odwarstwienia siatkówki, prowadzącego do całkowitego niewidzenia.
Do innych chorób ogólnoustrojowych stanowiących zagrożenie dla wzroku należy zaliczyć: zapalenie opon mózgowych i mózgu, szkarlatynę, gościec i choroby reumatyczne, nadciśnienie tętnicze, stwardnienie rozsiane.
Urazy
Oko jako narząd o skomplikowanej i zarazem niezwykle delikatnej budowie, narażone jest na urazy mogące być przyczyną poważnego uszkodzenia wzroku. Wyróżnia się urazy:
- mechaniczne (rany cięte powiek i spojówki, rogówki, twardówki, urazy tępe gałki ocznej oraz uszkodzenie ścian kostnych oczodołu, a także nieusunięte ciała obce wewnątrz gałki ocznej);
- termiczne (III i IV stopień oparzenia, może dojść do martwicy i zniszczenia wszystkich warstw oka);
- chemiczne: (oparzenia kwasami: siarkowym, solnym, azotowym, powodują martwicę skrzepową; oparzenia zasadami, np.: wodorotlenkiem sodu, potasu oraz szczególnie niebezpiecznym wapnem gaszonym i niegaszonym, powodującym rozpuszczanie białka tkankowego, jak również wnikanie w głąb tkanek; oparzenia rozpuszczalnikami organicznymi, detergentami, substancjami chemicznymi, które wpływają na denaturację białek i mogą wywołać objawy martwicze.
Konsekwencje związane z pogorszeniem lub utratą widzenia są także wynikiem zatrucia, zwłaszcza alkoholem metylowym, jadem kiełbasianym i grzybami.
Zmiany związane z wiekiem
Starzenie się jest fizjologicznym procesem, pojawiającym się wraz z wiekiem, polegającym na stałym zmniejszaniu się aktywności biologicznej organizmu, co przejawia się w mniejszej zdolności do regeneracji i adaptacji. Zmiany starcze mogące prowadzić do słabowzroczności lub niewidzenia, występują na skutek naturalnych zmian degeneracyjnych narządu wzroku pojawiających się w starszym wieku, powodujących znaczne obniżenie sprawności funkcjonowania wzroku – od częściowej do całkowitej utraty wzroku.
Schorzeniem związanym z wiekiem jest zaćma, czyli zmętnienie soczewki. Zaćmie towarzyszy postępujące obniżenie ostrości wzroku.
Awitaminoza
Niewłaściwa dieta, uboga w witaminy, zwłaszcza A, może być przyczyną pogorszenia widzenia. Konsekwencjami niedoboru tej witaminy są zaburzenia widzenia o zmierzchu (tzw. kurza ślepota). Długotrwały niedobór witaminy (awitaminoza) może prowadzić do poważnego uszkodzenia wzroku.
Źródło: portal Ośrodka Adaptacji Materiałów Dydaktycznych BON UW redagowany przez p. dr Małgorzatę Paplińską